ساختار مو
ساختار مو
موها رشتههای طویلی هستند، متشکل از سلولهای شاخی شده که از سطح پوست بدن بیرون آمدهاند و اندازه آنها از نظر طول و قطر بسیار متغیر است. موها غیر از کف دست و پا تقریبا در تمام قسمتهای بدن یافت میشوند و تعداد آنها در نواحی مختلف بدن متفاوت است. هر مو دارای یک قسمت بیرون از پوست به نام ساقه مو و یک قسمت درون پوستی به نام ریشه مو میباشد که هر دو قسمت ساختمان یکسانی دارند. مو از ساختمانی لولهای شکل و مشتق از اپیدرم به نام فولیکول بوجود میآید.
ساختمان مو شامل: ساقه مو(قسمتی که از پوست خارج شده و قابل رویت است) ریشه مو (قسمتی که زیر پوست قرار گرفته) و فولیکول مو (مسیری لوله مانند در ناحیه درم که ریشه مو در آنجا رشد می کند) می باشد.
در انتهای فولیکول ناحیه ای برجسته است به نام با لب که پیگمان رنگی ملانین در آن تولید می شود در موهای مشکی این قسمت سیاه بوده و در موهای روشن و سفید بی رنگ می باشد.
قسمت انتهای پیاز مو دارای یک فرورفتگی است و بافت پیوندی که از درم به این قسمت وارد شده درمال پاپیلا نامیده میشود. درمال پاپیلا توسط مویرگهای خونی تغذیه میشود ومسئول تولید موی جدید میباشند.
ترکیب اصلی مو یک پروتئین ساختمانی قوی به نام کراتین می باشد این پروتئین در ناخن و سطح خارجی پوست هم وجود دارد. هر شاخه مو از سه لایه تشکیل شده:
⦁ داخلی ترین لایه مدولا نامیده میشودو فقط در موهای ضخیم وجود دارد این لایه نور را به خوبی منعکس میکند و باعث میشود رنگ مو درآفتاب نسبت به سایه متفاوت باشد.
⦁ لایه میانی کورتکس نامیده میشود و لایه ای است که استحکام و رنگ و حالت مو را مشخص میکند.
⦁ خارجی ترین لایه کوتیکول نامیده میشود و این لایه نازک و بدون رنگ می باشد و نقش آن محافظت از لایه ضخیم و ملانین دار کورتکس می باشد.
ساقه مو
ساقه مو از سه قسمت مغز ، قشر و کوتیکول تشکیل شده است.
مغز
در مرکز مو قرار دارد و موهای ظریف فاقد مغز میباشند. سلولهای تشکیل دهنده مغز بزرگ و واکوئله بوده و بطور متوسط شاخی میشوند..
قشر
ناحیه اطراف مغز مو میباشد که ضخامت عمده مو را تشکیل میدهد و از سلولهای شدیدا شاخی شده و فشرده تشکیل شده است. رنگ مو مربوط به رنگدانههای ملانین موجود در سلولهای این لایه میباشد که توسط ملانوسیتهای واقع در ماتریکس مو تولید و سپس به این سلولها منتقل میگردد. هر چه مقدار ملانین کمتر باشد، رنگ ملانین روشن تر و بالعکس خواهد بود. در موهای قرمز ، ملانین از نوع فئوملانین میباشد. سفید شدن مو به علت از بین رفتن رنگدانه ملانین در سلولهای قشری است.
کوتیکول
از یک ردیف سلول پهن و کاملا شاخی شده تشکیل یافته است که مانند فلس ماهیها هر سلول قسمتی از سلول مجاور خود را میپوشاند. نحوه قرار گیری سلولهای کوتیکول باعث شده که هم مو نفوذ پذیر بوده و قابل رنگ کردن باشد و هم انعطاف پذیر بوده و پس از خیساندن قابل پیچش باشد.
فولیکول مو
فولیکول مو ساختمانی لولهای است که از سطح اپیدرم شروع و انتهای عمقی آن در هیپودرم قرار میگیرد. انتهای عمقی فولیکول متسع شده و پیاز مو را بوجود میآورد. پیاز مو در قاعده خود دارای ناحیه تو رفتهای است که حاوی درم بوده و پاپیلا نامیده میشود. پاپیلا ناحیهای است غنی از رگهای خونی و انتهاهای عصبی هم در تشکیل مو نقش القایی دارد و هم برای نگهداری و رشد مو دارای اهمیت حیاتی است. بطوری که انهدام پاپی مو و یا قطع جریان خون آن منجر به مرگ فولیکول میگردد. سلولهای اپیدرمی پوشاننده پاپی ، سلولهای زایایی هستند که ماتریکس مو را تشکیل میدهند. سلولهای ماتریکسی فعالانه تقسیم شده ، مو و غلاف درونی ریشه مو را بوجود میآورند. به این معنی که اگر ماتریکس را به عنوان کلاهکی استوانهای فرض نماییم، سلولهای ناحیه مرکزی آن مغز مو ، سلولهای ناحیه محیطی نسبت به آنها قشر مو ، سلولهای محیطیتر کوتیکول مو و محیطی ترین سلولها غلاف درونی ریشه مو را بوجود میآورند. سلولهای ماتریکس مو ، همانند سلولها بازال اپیدرم ، سلولهایی را بوجود میآورند که نهایتا شاخی میشوند، با این تفاوت که ماده شاخی تولید شده توسط سلولهای حاصل از ماتریکس از نوع کراتین سخت و چسبنده بوده و سلولهای شاخی شده نمیریزند (برخلاف پوست). فولیکول مو از نظرساختمانی شامل مو در قسمت مرکزی و غلافهایی در اطراف آن به اسامی غلاف درونی ریشه مو و غلاف بیرونی ریشه مو میباشد.